Είναι κοινός τόπος πλέον πως ο κίνδυνος σημαντικών κλιματικών αλλαγών αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για την εποχή μας. Για πρώτη φορά φαίνεται ένα «περιβαλλοντικό» πρόβλημα να απειλεί την ίδια τη φυσική βάση των κοινωνιών μας. Αν και δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς άλλο περιβαλλοντικό ή οικονομικό πρόβλημα που να συγκεντρώνει τόσο ευρεία επιστημονική αλλά και πολιτική συναίνεση γύρω από τη σημαντικότητα και τον τρόπο αντιμετώπισής του, η μέχρι σήμερα αντίδραση της ανθρωπότητας είναι εντελώς άτολμη. Αυτό που λείπει είναι η πολιτική αποφασιστικότητα να προχωρήσουμε άμεσα στις απαραίτητες αλλαγές πολιτικής για να προστατευτεί το παγκόσμιο κλίμα και οι οποίες αγγίζουν σχεδόν κάθε τομέα οικονομικής δραστηριότητας.
1. Από το Ρίο, μέσω του Κιότο στην Κοπεγχάγη
Η ενεργοποίηση της διεθνούς κοινότητας ξεκίνησε το 1992 στη Σύνοδο Κορυφής του Ρίο με τη Σύμβαση Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC). Το Δεκέμβριο του 1997 οι διακηρύξεις για πρώτη φορά απέκτησαν νομικά δεσμευτική ισχύ με το Πρωτόκολλο του Κιότο που υποχρεώνει τις 37 πιο ανεπτυγμένες χώρες να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (ή να συγκρατήσουν την αύξησή τους) την περίοδο 2008-2012.
Αν και αποτελούσε ένα θετικό πρώτο βήμα, το Πρωτόκολλο του Κιότο στερείται κάθε φιλοδοξίας καθώς δεσμεύει μόνο λίγες χώρες, για μια μόλις πενταετία και με απαιτούμενες μειώσεις εντελώς ανεπαρκείς να ανακόψουν την κλιματική αλλαγή. Μάλιστα οι «ευέλικτοι μηχανισμοί» του πρωτοκόλλου έθεταν υπό αμφισβήτηση την περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα των μειώσεων εκπομπών.
Τα τελευταία χρόνια ένας αυξανόμενος όγκος επιστημονικών μελετών και μετρήσεων ολοένα και εντονότερα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τις μειώσεις εκπομπών που απαιτούνται για την αποτροπή της. Με την περίοδο εφαρμογής του Κιότο να λήγει σύντομα και υπό το φως των πιο πρόσφατων επιστημονικών δεδομένων, η Συνδιάσκεψη στο Μπαλί το 2007 είχε θέσει προθεσμία την Κοπεγχάγη το 2009 για επίτευξη μιας νέας παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα.
2. Τι ζητάνε οι Πράσινοι από την Κοπεγχάγη
Ενδεικτικό του πόσο κρίσιμες είναι οι αποφάσεις για το παγκόσμιο πλαίσιο πολιτικής για το κλίμα που θα αποφασιστεί στη Συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης, είναι το ότι αυτή έχει χαρακτηριστεί ως ίσως η σημαντικότερη των τελευταίων 200 ετών.
Σε γενικές γραμμές, τρία είναι τα καθοριστικά ζητήματα που θα κρίνουν την επιτυχή έκβαση της Συνδιάσκεψης της Κοπεγχάγης: το μέγεθος των μειώσεων εκπομπών που θα απαιτηθούν από τις αναπτυγμένες χώρες, η ένταξη αναπτυσσόμενων χωρών στο νέο παγκόσμιο πλαίσιο και η χρηματοδότηση δράσεων προσαρμογής.
α. Πόσο πρέπει να μειωθούν οι εκπομπές;
Η βαρυσήμαντη Έκθεση του Διακυβερνητικού Πάνελ για την Κλιματική αλλαγή (IPCC) του 2007, αν και ευρέως θεωρούμενη συντηρητική στα συμπεράσματά της, εκτιμά πως για να έχουμε σημαντική πιθανότητα να περιορίσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στους 2oC θα πρέπει οι αναπτυγμένες χώρες να μειώσουν τις εκπομπές τους το 2020 κατά 25-40% και κατά 80% το 2050, πάντα σε σχέση με το 1990.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι πιστεύουμε πως για ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα όπως η κλιματική αλλαγή, οι πολιτικές αποφάσεις δεν μπορούν παρά να ακολουθούν τα συμπεράσματα των επιστημόνων και πως δεν έχουμε την πολυτέλεια να αναλαμβάνουμε σημαντικό ρίσκο. Με το σκεπτικό αυτό ζητάμε δεσμεύσεις των ανεπτυγμένων χωρών για μειώσεις 40% το 2020 και 90% το 2050. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως οι μειώσεις αυτές πρέπει να επιτευχθούν αποκλειστικά με εγχώριες δράσεις χωρίς να συνεκτιμώνται ή να αντισταθμίζονται έργα σε τρίτες χώρες. Τέλος, «νέες βιομηχανικές» χώρες όπως η Ν. Κορέα ή το Μεξικό θα πρέπει να αποκτήσουν και αυτές δεσμευτικούς στόχους.
β. Τι πρέπει να κάνουν οι αναπτυσσόμενες χώρες;
Είναι δεδομένο πως αν δεν αλλάξουν πορεία οι οικονομίες αναπτυσσόμενων χωρών όπως η Κίνα ή η Ινδία, δεν πρόκειται να υπάρξει ουσιαστική αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η κλιματική κρίση έρχεται στο φόντο μιας παγκόσμιας ανθρωπιστικής κρίσης και εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι στις φτωχότερες χώρες χρειάζονται κάποιου είδους πρόσβαση σε ενεργειακές υπηρεσίες για να εξέλθουν από την εξαθλίωση προς μια βιώσιμη ανάπτυξη.
Επομένως, βασικό συστατικό μιας αποτελεσματικής και δίκαιης Συμφωνίας πρέπει να είναι η επιβάρυνση των πλουσιότερων χωρών με το συντριπτικά μεγαλύτερο κόστος των απαιτούμενων αλλαγών γιατί αυτές ακριβώς είναι που έχουν την ευθύνη για τις συσσωρευμένες εκπομπές μέχρι σήμερα αλλά και την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν τα αντίστοιχα κόστη.
Στο πλαίσιο αυτό και επιπρόσθετα στις δικές τους εγχώριες υποχρεώσεις, οι ανεπτυγμένες χώρες πρέπει να δεσμευτούν σε γενναίες χρηματοδοτήσεις και σε μεταφορά τεχνογνωσίας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες για τη δημιουργία υποδομών μιας οικονομίας με διαφορετικές προτεραιότητες από το Δυτικό μοντέλο ανάπτυξης. Οι μειώσεις εκπομπών που θα επιτυγχάνονται από τέτοιες επενδύσεις δεν πρέπει να επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν συμψηφιστικά στην κατεύθυνση της επίτευξης των στόχων των ανεπτυγμένων χωρών.
Ως αντάλλαγμα οι χώρες αυτές θα πρέπει να δεσμευτούν σε στόχους-δείκτες για στροφή των οικονομιών τους σε τροχιές χαμηλών εκπομπών και υψηλής αποδοτικότητας.
Ειδική αντιμετώπιση πρέπει να έχει η χρηματοδότηση για εξασφάλιση τερματισμού της αποψίλωσης των τροπικών δασών το 2020 χωρίς όμως τη συμμετοχή τέτοιων δράσεων στις αγορές εκπομπών.
γ. Το ζήτημα της προσαρμογής
Δυστυχώς, ακόμα κι αν υιοθετηθούν οι πιο φιλόδοξες πολιτικές για την προστασία του κλίματος, κάποιες από τις επιπτώσεις της θα είναι αναπόφευκτες ενώ οι ασθενέστρες κοινότητες είναι αυτές που θα πληγούν πρώτες και εντονότερα. Επομένως, οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν το ιστορικό και ηθικό καθήκον να χρηματοδοτήσουν έργα προσαρμογής που θα προστατεύσουν τις πιο ευάλωτες περιοχές και κοινότητες από πχ πλημμύρες ή ερημοποίηση ή ανεπάρκεια υδάτινων πόρων.
Σύμφωνα με τις περισσότερες εκτιμήσεις, το 2020 η απαιτούμενη χρηματοδότηση από τις πλουσιότερες προς τις φτωχότερες για τους παραπάνω σκοπούς θα είναι της τάξης των 100-120 δις ετησίως εκ των οποίων τα 30-35 θα πρέπει να επιβαρύνουν την ΕΕ.
3. Πέρα από την Κοπεγχάγη
Για τους Οικολόγους Πράσινους, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου δεν είναι απλά η αιτία της αλλαγής του κλίματος. Είναι και το σύμπτωμα του βρώμικου, σπάταλου και άδικου μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης που ακολουθείται δεκαετίες τώρα. Η πρωτοφανής κλιματική απειλή που αντιμετωπίζουμε πρέπει να μετατραπεί σε μια ευκαιρία για συνολική επαναξιολόγηση του μοντέλου αυτού, για έναν επανακαθορισμό του τι εννοούμε μιλώντας για ευημερία και διαγενεακή δικαιοσύνη, για μια άμεση στροφή των οικονομιών μας σε μια βιώσιμη κατεύθυνση. Μια τέτοια στροφή θα οδηγήσει ταυτόχρονα και σε έξοδο από τη σημερινή οικονομική και κοινωνική κρίση δημιουργώντας εκατομμύρια πράσινες θέσεις εργασίας και επιπλέον θα ελαχιστοποιήσει την ενεργειακή, πολιτική και οικονομική εξάρτηση από τις χώρες παραγωγούς των ορυκτών καυσίμων.
4. Η κλιματική αλλαγή δε θα κάνει εξαίρεση για την Ελλάδα
Η Ελλάδα -και γενικότερα η ανατολική Μεσόγειος- είναι από τις περιοχές οι οποίες σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις θα πληγούν εντονότερα από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Οι καθοριστικότερες επιπτώσεις θα έχουν να κάνουν με τη μείωση των βροχοπτώσεων η οποία αναμένεται να φτάσει το 25-30% μέχρι τα μέσα του αιώνα. Ως αποτέλεσμα θα έχουμε ερημοποίηση περιοχών, μείωση της γεωργικής παραγωγής, μειωμένη ροή ποταμών και διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων ενώ τα πια ξερά δάση θα είναι ευάλωτα σε καταστροφικές μεγα-πυρκαγιές.
Η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας θα συνοδευτεί από συχνότερα και εντονότερα κύματα καύσωνα. Μέσα στον αιώνα μας αναμένεται οι ημέρες με θερμοκρασία άνω των 40oC να φτάσουν τις 30 ετησίως.
Η Ελλάδα, με το μεγαλύτερο μήκος ακτογραμμών στην Ευρώπη, θα πληγεί έντονα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Μια άνοδος κατά ένα μέτρο μπορεί να οδηγήσει σε κατακλυσμό παράκτιων εκτάσεων συνολικού εμβαδού 800 χιλιάδων στρεμμάτων. Ταυτόχρονα θα έχουμε καταστροφές υποδομών, αυξημένη διάβρωση και τεράστια κόστη για έργα προστασίας.
Όλα τα παραπάνω θα κάνουν τη χώρα μας λιγότερο ελκυστική με σημαντικές επιπτώσεις και στον τουρισμό, τη «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας.
Παράλληλα με τις δράσεις μείωσης εκπομπών προκειμένου να αποτραπεί η κλιματική αλλαγή, είναι σημαντικό να πάρουμε άμεσα μέτρα προσαρμογής σε εκείνες τις επιπτώσεις που θα συμβούν ούτως ή άλλως επαναπροσδιορίζοντας και τη θέση μας σε σχέση με τη φύση. Χρειαζόμαστε μηχανισμούς παρακολούθησης των μεταβολών, να εντοπίσουμε τις πιο ευάλωτες περιοχές, να εμπλέξουμε και ενημερώσουμε την τοπική αυτοδιοίκηση και τους εμπλεκόμενους φορείς, να εκπονήσουμε συγκεκριμένα Σχέδια Δράσης για κάθε κατηγορία απειλής.
5. Να προχωρήσουμε αποφασιστικά στην αλλαγή του ενεργειακού μας μοντέλου
Η ελληνική οικονομία ξεχωρίζει ως η πιο σπάταλη και ρυπογόνος μεταξύ των «παλιών» χωρών της ΕΕ. Για κάθε ευρώ του ΑΕΠ μας εκπέμπουμε τα περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου σε σχέση με αυτές. Οι αιτίες είναι γνωστές: συντριπτική κυριαρχία λιγνίτη και μαζούτ στην ηλεκτροπαραγωγή, κτίρια που σπαταλούν ενέργεια, ουσιαστική αποκλειστικότητα ΙΧ και φορτηγών στις μεταφορές, τιμολογιακή πολιτική που αποθαρρύνει την εξοικονόμηση.
Η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής πρέπει να γίνει ευκαιρία για έναν μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας συνολικά σε βιώσιμη κατεύθυνση. Στην πορεία προς την Κοπεγχάγη η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να αξιοποιήσει κάθε πολιτική και διπλωματική της δύναμη και να πιέζει για υιοθέτηση από την ΕΕ στόχου μείωσης 40% το 2020 και για δέσμευση για επαρκή χρηματοδότηση προς τις αναπτυσσόμενες χώρες για προσαρμογή και πράσινες επενδύσεις.
Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από την έκβαση της Συνδιάσκεψης καλούμε την κυβέρνηση να υιοθετήσει μονομερώς πιο φιλόδοξο στόχο μείωσης εκπομπών και να εκπονήσει αντίστοιχο συγκεκριμένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης με ενδιάμεσους στόχους και μηχανισμό παρακολούθησης των αποτελεσμάτων του.
Η κυβέρνηση στις πρόσφατες εκλογές κέρδισες πολιτικό κεφάλαιο στο όνομα της «πράσινης ανάπτυξης». Νομίζουμε πως δεν υπάρχει καλύτερη δυνατότητα επένδυσης του κεφαλαίου αυτού από τον αγώνα για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
Οι Οικολόγοι Πράσινοι καταθέτουμε τις προτάσεις μας για αυτήν την ενεργειακή επανάσταση που έχουμε τόσο ανάγκη:
α. Εξοικονόμηση Ενέργειας
Απόλυτη προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στη μείωση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και στην πιο αποδοτική χρήση της. Να πάψουμε να θεωρούμε την ενέργεια γενικά και άκριτα ως «κοινωνικό δικαίωμα» και να προχωρήσουμε σε μια νέα ενεργειακή κουλτούρα επανεξετάζοντας το πόση ενέργεια καταναλώνουμε με πιο τρόπο και για πιο σκοπό.
Στην κατεύθυνση αυτή χρειαζόμαστε βέλτιστες προδιαγραφές για υφιστάμενες και νέες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, τιμολογιακή και φορολογική πολιτική που να ενθαρρύνει την εξοικονόμηση, εκτεταμένες εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, σήμανση συσκευών, κίνητρα για αντικατάσταση εξοπλισμού, πράσινες προμήθειες σε όλον το δημόσιο τομέα.
Τα σημαντικότερα όμως περιθώρια εξοικονόμησης υπάρχουν στον κτιριακό τομέα όπου και καταναλώνεται πάνω από το ένα τρίτο της συνολικής ενέργειας.
Πέρα από την αυτονόητη πλήρη ενσωμάτωση της Οδηγίας για τα κτίρια ζητάμε:
• κανονισμούς ώστε ήδη από το 2012 όλα τα νεόδμητα δημόσια κτίρια και τα νέα κτίρια ενός μεγέθους και άνω (πχ μεγαλύτερα των 2000m2) να έχουν μηδενικό ενεργειακό ισοζύγιο. Αντίστοιχη υποχρέωση για όλα τα νεόδμητα κτίρια από το 2015.
• Επέκταση του προγράμματος για τη μόνωση υφιστάμενων ιδιωτικών κτιρίων με συγκεκριμένους στόχους (πχ επεμβάσεις σε 50 χιλιάδες κτίρια μέσα στην επόμενη 5ετία). Δέσμευση πως το 2015 το 10% των δημόσιων κτιρίων θα είναι βέλτιστων ενεργειακών προδιαγραφών
Η κυβέρνηση οφείλει να εκπονήσει συγκεκριμένο και αναλυτικό Σχέδιο Δράσης με μηχανισμό παρακολούθησης προόδου προκειμένου το 2020 η εθνική κατανάλωση να είναι κατά τουλάχιστον 20% χαμηλότερη από την προβλεπόμενη στο σενάριο αναφοράς.
β. Νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής
Αποκλεισμός αδειοδότησης για νέες μονάδες λιγνίτη ή λιθάνθρακα και βέβαια πυρηνικών.
Θέσπιση μέγιστου ορίου 550gCO2/kWh για κάθε νέο θερμικό σταθμό με δέσμευση για μείωση του ορίου στα 350 gCO2/kWh το 2020.
Επίσπευση των σχεδίων για μετατροπή μεγάλων Υδροηλεκτρικών Σταθμών σε αντλησιο-ταμιευτικούς για λόγους ευστάθειας του δικτύου και αυξημένης διείσδυσης ανανεώσιμων πηγών.
γ. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
Απλό και αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο και οικονομικά κίνητρα για την αδειοδότηση και εγκατάσταση έργων ΑΠΕ. Ιδιαίτερα χρηματοδοτικά εργαλεία ώστε ο κάθε πολίτης να μπορεί να εγκαταστήσει οικιακά συστήματα ΑΠΕ. Κίνητρα για πολυμετοχικές εταιρείες ΑΠΕ και ενθάρρυνση των ΟΤΑ προκειμένου να δημιουργούν ή να συμμετέχουν σε εταιρείες ανάπτυξης έργων ΑΠΕ.
Έγκαιρη κατασκευή όλων των απαραίτητων αναβαθμίσεων του ηλεκτρικού συστήματος ώστε να μπορεί το συντομότερο να δεχθεί με ασφάλεια μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ.
Συγκεκριμένες και άμεσες πρωτοβουλίες για την εγκατάσταση μονάδων γεωθερμίας, δασικής-αγροτικής βιομάζα, υβριδικών συστημάτων στα νησιά, συμπαραγωγής ηλεκτρισμού-θερμότητας
Συγκεκριμένες επενδύσεις σε έρευνα και εφαρμογή "έξυπνων Δικτύων", εγκατάσταση μετρητών πραγματικού χρόνου, συστήματα διαχείρισης ζήτησης, ηλεκτρικά αυτοκίνητα και αλληλεπίδρασή τους με τα δίκτυα
δ. Μεταφορές
Η Ελλάδα έχει την αρνητική διάκριση να είναι η προτελευταία από όλες τις χώρες της ΕΕ στο μερίδιο του σιδηροδρόμου στις μεταφορές (κάτω του 2%). Θεωρούμε κεντρικό ζήτημα να γίνει ο σιδηρόδρομος κορμός των μεταφορών για μεσαίες και μεγάλες αποστάσεις, με τις οδικές μεταφορές να αναλαμβάνουν συμπληρωματικό ρόλο. Αυτό απαιτεί πλήρη αντιστροφή των τάσεων της τελευταίας 20ετίας (με επενδύσεις κυρίως σε αυτοκινητοδρόμους) και ιδιαίτερα του πρόσφατου προγράμματος για τον Ο.Σ.Ε. που παγώνει όλα τα έργα εκτός από όσα βρίσκονται ήδη υπό ολοκλήρωση. Προτείνουμε λοιπόν:
• Επιτάχυνση των υπό κατασκευή σιδηροδρομικών αξόνων, με τις προεκτάσεις που προτείνει ο Ο.Σ.Ε. Άμεση προώθηση νέων αξόνων με σύγχρονες χαράξεις και ταχύτητες.
• Δέσμευση ότι, για κάθε ευρώ που ξοδεύεται για αυτοκινητοδρόμους, θα επενδύεται διπλάσιο ποσό για σιδηροδρομικά έργα.
• Πλήρη προαστιακά δίκτυα σε Αττική, Θεσσαλονίκη και Πάτρα, καθώς και στη σύνδεση μεταξύ «δίδυμων» γειτονικών πόλεων.
• Σύνδεση όλων των βασικών λιμανιών με το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας. Κέντρα συνδυασμένων εμπορευματικών μεταφορών, για συνεργασία φορτηγών –τρένων.
• Νέο ρόλο για τα Κ.Τ.Ε.Λ., με 3 επιδοτούμενα δρομολόγια την ημέρα σε όλες τις «άγονες» γραμμές προς απομονωμένους οικισμούς, μετεγκατάσταση των σταθμών λεωφορείων σε επαφή με τους σιδηροδρομικούς σταθμούς.
• Ενίσχυση-κατοχύρωση του ποδηλάτου, της πεζής κίνησης και των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και μείωση της χρήσης ΙΧ στις αστικές περιοχές.
Θεματική Ομάδα των Οικολόγων Πράσινων
για την κλιματική αλλαγή, την ενέργεια και τις μεταφορές
Κυρ Σεπ 26, 2010 3:28 pm από 
