Η "ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΗ" ΑΝΑΔΙΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ

Ημερομηνία δημοσίευσης: 30/09/2009
Του Γιώργου Σταθάκη*

Η φορολόγηση των "πλουσίων" και του "κεφαλαίου" έχει γίνει το μόνιμο προεκλογικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ στις επικείμενες εκλογές. Το σύνθημα του ΠΑΣΟΚ συνάδει με το κλασικό σύνθημα της αριστεράς που θέλει την "κρίση" να την "πληρώσει το κεφάλαιο" και "όχι η εργασία".
Για έναν μαρξιστή το σύνθημα αυτό ήταν πάντα προβληματικό. H εργασία για να υπάρξει ως εργασία πρέπει πρώτα να μετατραπεί σε κεφάλαιο, σε αγορασμένο δηλαδή εμπόρευμα. Οπότε πώς μπορεί το κεφάλαιο να πληρώσει την κρίση χωρίς να επιδράσει δραματικά στην εργασία, που είναι μέρος του κεφαλαίου. Εντούτοις, αυτό που υπονοεί η αριστερά είναι η ανάκαμψη της κερδοφορίας του κεφαλαίου να μην γίνει με περικοπή των μισθών, της απασχόλησης ή και των δύο.
Ιστορικά η έξοδος από την κρίση γίνεται με διαφορετικούς τρόπους. Τη δεκαετία του 1930 η διατήρηση “υψηλών μισθών” μέσα στην κρίση ήταν βασικό εργαλείο της κεϋνσιανής πολιτικής του Νιου Ντιλ, προκειμένου να στηριχθεί η ζήτηση και να διευκολυνθεί η ανάκαμψη. Το αντίθετο συνέβη στην κρίση της δεκαετίας του '70, που εγκαινίασε τη νεοφιλελεύθερη περίοδο. Σήμερα η κατάσταση είναι μάλλον αμφιλεγόμενη.
Το ΠΑΣΟΚ λοιπόν δανείζεται την κεϋνσιανή ιδέα και προτείνει τη λογική αύξηση των μισθών και των συντάξεων με ταυτόχρονη αύξηση της φορολόγησης των πλουσιότερων τάξεων, προκειμένου να τονωθεί η ζήτηση και να κινηθεί ανοδικά η οικονομία. Η κεϋνσιανή ιδέα είναι θεωρητικά έγκυρη. Μόνο που σήμερα οι οικονομίες είναι πολύ πιο "ανοικτές" και οι κεϋνσιανές ρυθμίσεις έχουν νόημα μόνον εάν εφαρμοστούν ταυτόχρονα από όλους τους οικονομικούς εταίρους (εν προκειμένω της Ε.Ε.). Αυτό φαντάζει αδύνατο.
Το δεύτερο όμως πρόβλημα είναι καθαρά ελληνικό. Αφορά το γεγονός ότι οι "πλούσιοι" εν Ελλάδι δεν καταγράφονται από το φορολογικό μας σύστημα. Αυτό καταγράφει την κατανάλωση (έμμεσοι φόροι, που αποτελούν το 66% των φορολογικών εσόδων), τους μισθούς (12%) και τις μεγάλες επιχειρήσεις που εμφανίζουν και, κυρίως, διανέμουν κέρδη (10%).
Οι άλλες κοινωνικές ομάδες -μηχανικοί, δικηγόροι, γιατροί, επιχειρηματίες και επιχειρήσεις δεκάδων κλάδων, ιδιοκτήτες νταλίκας, βενζινοπώλες (αποφεύγω να απαριθμήσω όλες τις επαγγελματικές ομάδες)- δεν φορολογούνται με βάση το εισόδημα που κερδίζουν, αλλά με βάση το ειδικό φορολογικό καθεστώς που ισχύει για τον κλάδο τους.
Πρόκειται για μια πρωτόγνωρη φορολογική ασυλία μεγάλων κοινωνικών ομάδων που φοροδιαφεύγουν "όχι παράνομα", αλλά "νόμιμα". Υπάρχουν δεκάδες φορολογικά καθεστώτα, κομμένα και ραμμένα στις ειδικές ανάγκες κάθε κατηγορίας επαγγελμάτων. Η επίκληση της "πάταξης της φοροδιαφυγής" είναι επίσης άνευ νοήματος, καθώς η "νόμιμη φοροδιαφυγή” είναι σαφώς υπέρτερη.
Από την άλλη κάθε μέτρο που επιδιώκει να συλλάβει τη φοροδιαφυγή, όπως για παράδειγμα τα τεκμήρια, ακυρώνεται από μια πληθώρα άλλων ρυθμίσεων. Αν το εισόδημα δεν δικαιολογεί την αγορά ακινήτου, τότε προσφεύγω σε "δάνεια από φίλους" (βλ. η βίλα του αείμνηστου Ανδρέα Παπανδρέου), σε χορηγίες σε φιλόπτωχα ταμεία (έχουν μετατραπεί σε κανονική βιομηχανία), σε οφ-σορ εταιρείες κ.ο.κ.
Τα παραπάνω αποκτούν νόημα αν έχουμε επίσης αίσθηση των εισοδηματικών ανισοτήτων. Με βάση έγκυρες αποτιμήσεις, το ανώτερο εισοδηματικά 10% των νοικοκυριών έχει το 24% του εισοδήματος. Το κατώτερο 10% έχει μόλις το 2,5% του εισοδήματος. Μία μεταφορά της τάξης του 2% (περίπου 6 δισ.) θα διπλασίαζε το εισόδημα αυτών που δεινοπαθούν. Εντούτοις, με το υπάρχον φορολογικό σύστημα αυτό δεν γίνεται.
Το ΠΑΣΟΚ επικαλείται ενιαίο φορολογικό συντελεστή, αλλά όχι ενιαίο φορολογικό σύστημα που να καταγράφει το πραγματικό εισόδημα όλων. Χοροπηδάει πάνω στη φορολόγηση του κεφαλαίου υπονοώντας κάποιες εκατοντάδες μεγαλοεπιχειρηματίες, αγνοώντας τις 500.000 που συγκροτούν το 10% των πλουσιότερων νοικοκυριών.
Αυτή η εικόνα θυμίζει όλο και περισσότερο "σαπουνόπερα", καθώς όλοι γνωρίζουν ότι η αναδιανομή του εισοδήματος δεν γίνεται αυξάνοντας τον συντελεστή για τα μερίσματα (θα προσθέσουν μόλις 40-50 εκατομμύρια) ή εάν φορολογηθούν οι 100 οικογένειες των μέγκα-ριτζ, που θα προσθέσουν άλλα τόσα. Στο υπάρχον φορολογικό σύστημα οι πλούσιες τάξεις είναι αόρατες καθώς μόλις 1% εμφανίζεται με εισόδημα πάνω από 80.000 ευρώ.
Το αθλιότερο φορολογικό σύστημα της Ευρώπης διαιωνίζεται για πάνω από μισό αιώνα από τις πιο διαφορετικές κυβερνήσεις -την παλιά δεξιά, τη δικτατορία, το κόμμα της αλλαγής, τους εκσυγχρονιστές, τη νέα δεξιά. Το Κεφάλαιο ή η αφαιρετική έννοια του πλούτου επανέρχεται προεκλογικά ως "λαϊκιστική φαντασίωση" για να ξεχαστεί μετεκλογικά. Οι "πλούσιοι με σάρκα και οστά” μάλλον υπομειδιούν με τις ρητορείες των πολιτικών μας.

*Ο Γ. Σταθάκης διδάσκει Πολιτική Οικονομία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης