ΑΠΟΑΝΑΠΤΥΞΗ ! ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΗ.

Όπως έχει ήδη φανεί, η κρίση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Αναδεικνύει όλα τα προβλήματα της πορείας της ΕΕ και τη φέρνει μπροστά σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Ή θα προχωρήσει σε κοινό σχεδιασμό, σπάσιμο των εθνικισμών με μεταφορά εξουσιών και υλοποίηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ή θα μπει σε μια πορεία αποσύνθεσης.
Από την διεθνή σκοπιά, η κρίση επαναφέρει το αίτημα για αυστηρό χαλινάρι στις χρηματοπιστωτικές αγορές, όπως συζητήθηκε μετά το 2008, αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Η Ευρώπη θα πρέπει να το αντιληφθεί έγκαιρα και να πρωτοστατήσει σε αυτό.

Η ραγδαία αύξηση της τιμής τού πετρελαίου (που συνοδεύει την οικονοµική ανάπτυξη) , των τροφίμων, και στη συνέχεια, η οικονοµική κρίση που έχει ξεκινήσει, έκαναν ακόμα περισσότερο προφανή τα –οικονοµικά και περιβαλλοντικά– αδιέξοδα στα οποία µας οδηγεί το υπάρχον μοντέλο τής ξέφρενης συσσώρευσης και της αχαλίνωτης κατανάλωσης.

Έτσι, ήδη από την αρχή τής χιλιετίας, έχει κάνει την εμφάνισή του –κυρίως στη Γαλλία– ένα οικοπολιτικό ρεύµα που υποστηρίζει ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη µε µια μεγάλη πρόκληση: ή θα αλλάξει ριζικά κατεύθυνση ή –κάτω από τον συνδυασµό τεράστιων οικονομικών και περιβαλλοντικών κρίσεων– θα βιώσει µια γενική κατάρρευση του πολιτισμού της.
Πρόκειται για τους υποστηρικτές τής «αποανάπτυξης» (décroissance/degrowth), όπως αναγκαστικά –αν και εντελώς αδόκιμα– μεταφράστηκε στα ελληνικά, καθώς ο όρος «ανάπτυξη» φέρεται να δηλώνει συνήθως και την «οικονοµική μεγέθυνση» (croissance/growth) η οποία είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό από την κατά κυριολεξία, ανάπτυξη.
Για να κατανοήσουμε αυτή τη διαφορά, ας δούμε ένα υποθετικό παράδειγμα:
Αν η κοινωνία µας υπέκυπτε μαζικά στο κλίµα ανασφάλειας και τροµολαγνείας που καλλιεργούν κάποια ΜΜΕ κι αρχίζαµε όλοι πανικόβλητοι να αγοράζουμε συστήματα ασφαλείας, συναγερμούς και κάμερες, όπλα, εκπαιδευμένους σκύλους, υπηρεσίες σεκιουριτάδων και σωματοφυλάκων ή ακόμα να κατοικούμε σε οχυρωμένες και περίκλειστες «ιδιωτικές πόλεις», αυτή η υστερική κατανάλωση θα δημιουργούσε µια τεράστια αύξηση του τζίρου όλων των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον κλάδο και, συνεπώς, αύξηση του ΑΕΠ, δηλαδή μεγέθυνση της οικονοµική δραστηριότητας. Ωστόσο, κάθε άλλο θα είχε αυξηθεί η ευημερία και άρα δεν θα είχε υπάρξει στην πραγματικότητα καμία ‘ανάπτυξη· αλλά το αντίθετο...

Αυτού του τύπου η οικονοµική μεγέθυνση –δηλ το «μεγάλωμα της πίτας» τής οικονομίας– θεωρήθηκε από φιλελεύθερα αλλά και
σοσιαλδημοκρατικά οικονοµικά δόγµατα ως η σημαντικότερη έως τώρα προϋπόθεση της αναδιανομής τού παραγόμενου πλούτου. Βέβαια, η πραγματικότητα και οι αριθµοί αποδείχθηκαν σε αυτήν την περίπτωση αντίθετοι µε αυτόν τον ισχυρισµό. (αν υπολογίσουμε ότι τα τελευταία 50 χρόνια, ενώ παρατηρήθηκε αλματώδης οικονοµική μεγέθυνση, οι ανισότητες ανάµεσα στο 20% των φτωχότερων και στο 20% των πλουσιότερων πέρασαν από το 1 προς 30 στο 1 προς 80!)
Η μεγέθυνση είναι ένα πολιτικό υπνωτικό που καθηλώνει την αμφισβήτηση και επιτρέπει στις κυβερνήσεις να αποφύγουν τις συγκρούσεις µε τους πλούσιους .
Έτσι, σύµφωνα µε τους υπέρµαχους της αποανάπτυξης, αποανάπτυξη δεν σηµαίνει το αντίθετο της οικονομικής μεγέθυνσης, δηλαδή σμίκρυνση της σημερινής οικονομικής δραστηριότητας, αλλά στροφή σε κάτι εντελώς διαφορετικό, σε µια κατεύθυνση η οποία πριν τη σημερινή κρίση φάνταζε ουτοπική για τον απεγκλωβισµό των κοινωνιών µας από την εµµονή τής απεριόριστης συσσώρευσης και της αχαλίνωτης κατανάλωσης, το κυνήγι τής ολοένα μεγαλύτερης παραγωγικότητας (παραγωγισµός) και την τάση για ολοένα περισσότερη εργασία ολοένα λιγότερων ατόµων


Το κόστος της ανάπτυξης (με οικολογική προσέγγιση)

Η πιο δημοφιλής λέξη των δημόσιων συζητήσεων των τελευταίων χρόνων είναι η «κρίση». Όλοι έχουν επίγνωση και όλοι συζητούν γι’ αυτή. Είναι αυτό όμως αρκετό;
Σήμερα, επειδή βιώνουμε αυτή την καθολική κρίση, οι απαντήσεις μας πρέπει να είναι ριζικές. Τούτο σημαίνει πως θα πρέπει να επανεξετάσουμε σημείο προς σημείο το τρέχον οικονομικό μοντέλο, το οποίο ευθύνεται για τον ερχομό των σημερινών αδιεξόδων.
Η σύγχρονη οικονομία είναι μία μεγαμηχανή που αντλεί πόρους από τις ανθρώπινες κοινωνίες και το περιβάλλον, προκειμένου να παράγει αγαθά. Η λογική της καπιταλιστικής ανάπτυξης λέει πως, προκειμένου να επιβιώσει αυτή η μεγαμηχανή, θα πρέπει να διευρύνεται διαρκώς και να παράγει ολοένα και περισσότερα. Το περιεχόμενο της παραγωγής, βέβαια, δεν έχει σημασία: μπορεί να είναι υλικό ή άυλο, μπορεί να είναι χρήσιμο ή υπό άλλες συνθήκες να ήταν άχρηστο ή μπορεί –τέλος– να είναι μία νέα ανάγκη που θα επιτρέψει σε άλλους κλάδους της οικονομίας να παράγουν νέα παραπροϊόντα. Σ αυτήν, σημασία έχει η διεύρυνση της οικονομικής δραστηριότητας, η ποσοστιαία αύξηση των δεικτών και όχι οι ποιοτικές κοινωνικές μεταβολές.

Αυτός ο αδηφάγος οικονομισμός, έχει δύο σημαντικές αδυναμίες οι οποίες εν πολλοίς ευθύνονται για τις παρούσες κοινωνικές, εθνικές και οικολογικές ανισορροπίες του παγκόσμιου συστήματος. Το οικολογικό και κοινωνικό κόστος

Η πρώτη (αδυναμία) αφορά τον υπολογισμό του κόστους που έχει η λειτουργία της οικονομικής μεγαμηχανής για την κοινωνία και το περιβάλλον.
Στα πλαίσια της επικρατούσας εκδοχής της οικονομικής επιστήμης, το κόστος παραγωγής υπολογίζεται με την γνωστή, στενή του έννοια. Αυτό όμως δεν είναι το πραγματικό κόστος για την παραγωγή ενός προϊόντος. Οι παραγωγικές και καταναλωτικές διαδικασίες έχουν ένα κοινωνικό και ένα οικολογικό κόστος τα οποία δεν καταγράφονται στους ισολογισμούς και δεν επιβαρύνουν την ίδια την επιχείρηση-παραγωγό αλλά ολόκληρη την κοινωνία και το περιβάλλον.
Με ένα παράδειγμα: Η μαζική παραγωγή και χρήση ενός ιδιωτικού αυτοκινήτου έχει έμμεσο και άμεσο κόστος. Το άμεσο κόστος το γνωρίζουμε, είναι τα έξοδα της κατασκευής του και ενσωματώνονται στην τιμή. Το έμμεσο κόστος περιέχει την ύπαρξη και την συντήρηση ενός οδικού δικτύου, τις δαπάνες για την διατήρηση υπηρεσιών πρόληψης και διαχείρισης των οδικών ατυχημάτων (Τροχαία, Νοσοκομειακή περίθαλψη κ.ο.κ.), την πολλαπλή κινητοποίηση για την εξασφάλιση φθηνών μη-ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων (ό,τι χρειάζεται δηλαδή σε επίπεδο πολιτικής και οικονομίας για να εξασφαλιστεί η παροχή φθηνής βενζίνης στον καταναλωτή), τους εκπεμπόμενους ρύπους και τις συνέπειες που αυτοί έχουν στην υγεία των κατοίκων της πόλης και το περιβάλλον κ.ο.κ. Η οικονοµική μεγέθυνση έχει ακόμα κάποιο νόημα μονάχα για τις υποανάπτυκτες χώρες.
Στις λεγόμενες αναπτυγμένες χώρες, αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο είναι η αναδιανομή του πλούτου.
Παράλληλα, θα πρέπει να μειωθεί σηµαντικά το λεγόμενο «οικολογικό αποτύπωµα» (δηλ. το ποσοστό τής επιφάνειας του πλανήτη που απαιτείται για τη φιλοξενία όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, έτσι ώστε να µη διαταράσσεται η φυσική ισορροπία) καθώς ανέρχεται σήµερα στο 120% της επιφάνειας του πλανήτη, και η γενίκευση του δυτικού καταναλωτικού μοντέλου σε ολόκληρη την ανθρωπότητα θα απαιτούσε τετραπλάσια ή πενταπλάσια γήινη επιφάνεια.
Η επιστροφή σε ένα οικολογικό αποτύπωµα ίσο ή μικρότερο µε την επιφάνεια του πλανήτη θα προϋπέθετε ότι η παραγωγή για υλικά αγαθά θα επέστρεφε στην εκμετάλλευση πόρων, στα επίπεδα της δεκαετίας τού 1960 ή του 1970.
Μέσα από την αξιολόγηση του οικολογικού και του κοινωνικού κόστους της παραγωγικής διαδικασίας, η λογική του περισσότερα αγαθά-καλύτερη ποιότητα ζωής- δεν ευσταθεί. Ο γενικότερος κανόνας που επαληθεύεται σ’ όλους τους έμβιους οργανισμούς είναι , ότι υπάρχουν όρια στην μεγέθυνση. Αν οτιδήποτε αναπτυχθεί πέρα από αυτά τα όρια, παρακμάζει και τείνει να καταργήσει τον εαυτό του.
Η ανάπτυξη δημιουργεί φτώχεια στον Τρίτο Κόσμο.
Πριν να συμβούν όλα αυτά, η ζωή των ανθρώπων ήταν δομημένη πάνω σε ισορροπίες που βρίσκονταν έξω από την λογική της αγοράς και της βιομηχανοποίησης. Η τεχνογνωσία της αγροτικής παραγωγής, όπως και οι σπόροι, τα φυσικά λιπάσματα και φάρμακα κ.ο.κ. ήταν ελεύθερα να τα χρησιμοποιεί οποιοσδήποτε.
Με την έλευση των μηχανισμών της αγοράς, όλα εμπορευματοποιήθηκαν. Αυτό ήταν μία καταστροφή για κοινωνίες όπου η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού ακολουθούσε ένα μοντέλο που βασιζόταν στην αυτοκατανάλωση, τον μικρό κλήρο, τις πολυ-καλλιέργειες και την αγροτό -κτηνοτροφική δραστηριότητα χωρίς να είναι πάντα απαραίτητη η διάθεση χρημάτων για την αγορά μέσων επιβίωσης
Η αγροτική παραγωγή αναδιαρθρώθηκε με βάση ένα άκρως βιομηχανοποιημένο μοντέλο που απαιτεί μεγάλες εκτάσεις, πληθώρα κεφαλαίων για τις δαπάνες του εξοπλισμού, των χημικών λιπασμάτων και των μεταλλαγμένων σπόρων. Αυτός ο μετασχηματισμός έβαλε την αγροτική οικονομία σ’ ένα επίπεδο απροσπέλαστο στα νοικοκυριά της υπαίθρου κι έτσι επήλθε η οικονομική καταστροφή, με μόνη διέξοδο την απελπισία του ξεριζωμού.
Για την Κοινωνία της Ποιότητας και όχι της Ποσότητας.
Πως μπορούν ν’ αντιστραφούν αυτές οι διαδικασίες; Αυτό που απαιτείται είναι ένα ολόκληρο σχέδιο που θα αναπροσανατολίσει τις κοινωνίες και τις οικονομίες σε άλλες κατευθύνσεις- πέρα από τη συσσώρευση πλούτου και προϊόντων.
Η τοπικοποίηση της παραγωγής θα μειώσει δραστικά τις ενεργοβόρες μεταφορές προϊόντων, ενώ η αυτάρκεια θα επιλύσει εν πολλοίς το πρόβλημα της φτώχειας και της εξάρτησης των χωρών του Νότου.
Η αποκέντρωση και η αποσυμφόρηση των μητροπολιτικών πόλεων, θα κάνει την ζωή σ’ αυτές ευκολότερη επιλύοντας ψυχολογικά προβλήματα, προβλήματα υγείας και κοινωνικής συνοχής που σήμερα εκτοξεύουν τις κοινωνικές δαπάνες στα ύψη αλλά και που δημιουργούν νέα προνομιακά πεδία παρέμβασης της αγοράς.

Όροι και προϋποθέσεις είναι

1) Το πέρασµα σε µια κοινωνία πραγματικών αναγκών, με επαναξιολόγηση των σημερινών (κατασκευασμένων) προτεραιοτήτων, και η διαμόρφωση νέων εννοιών, με έµφαση στην πραγματική αξία χρήσης ενός προϊόντος και όχι στην ανταλλακτική αξία του ως εμπορεύματος,
2) Ο επανασχεδιασµός ολόκληρης της κοινωνίας µε βάση το τοπικό και το «μικρό», η αναδιάρθρωση και επιστροφή τής παραγωγής στον τόπο που είχε εγκαταλείψει αναζητώντας φτηνά εργατικά χέρια από το εξωτερικό (relocalisation),
3) Ο περιορισµός τής κατανάλωσης, η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση, αλλά και οι οικολογικοί φόροι,
4) Η αναδιανομή τού παραγόμενου πλούτου (, ιδιαίτερα από τον χρηματοοικονομικό τοµέα) με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη.
Μεταξύ άλλων, με την αποανάπτυξη θα υπάρξει ριζική μείωση των δαπανών για μάρκετινγκ και διαφήµιση, περιορισµός των ιδιαίτερα ρυπογόνων και σπάταλων σε φυσικούς πόρους δραστηριοτήτων, η δημιουργία προϊόντων µε μεγαλύτερο κύκλο ζωής κι εύκολα επισκευάσιμων, η επιστροφή σε µια µη βιομηχανική κι εντατικοποιημένη γεωργία και κτηνοτροφία –κατά προτίμηση βιολογική- επικεντρωμένη στις ανάγκες τού αγρότη και του καταναλωτή–, η εγκατάλειψη του μοντέλου τού μαζικού τουρισμού και η στροφή τού κλάδου σε άλλες κατευθύνσεις .
Επίσης θα επιχειρηθεί ο περιορισµός τής κατασπατάλησης ενέργειας: που σύµφωνα µε σενάριο που έχει εκπονηθεί, είναι απολύτως δυνατόν να καλυφτεί στο μέλλον το υπάρχον επίπεδο αναγκών (το οποίο φυσικά θα πρέπει να σταματήσει να αυξάνεται) καταναλώνοντας μονάχα το ένα τέταρτο της ενέργειας που χρησιμοποιούμε σήµερα.
Απασχόληση στην Αποανάπτυξη

Η μείωση της παραγωγής κάθε άλλο παρά μείωση της απασχόλησης θα επιφέρει: πέρα από το γεγονός ότι πολλές από τις παραπάνω δραστηριότητες απαιτούν μεγάλο αριθμό εργαζομένων, και πέρα από τις θέσεις εργασίας που θα επιστρέψουν καθώς η παραγωγή θα μεταφερθεί όσο το δυνατόν κοντύτερα στον τόπο κατανάλωσης των προϊόντων, οι υπέρμαχοι της αποανάπτυξης προτείνουν επιπλέον και τη γενναία μείωση του χρόνου εργασίας (χωρίς εισοδηματικές απώλειες φυσικά), έτσι ώστε να μπορέσουν και οι εργαζόμενοι να επωφεληθούν από την ασύλληπτη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, την οποία έως τώρα καρπωνόταν το κεφάλαιο ωθώντας μεγάλες μάζες εργαζομένων στην ανεργία.
Οι τοπικές κοινωνίες:
Στην υλοποίηση αυτού του εγχειρήματος εκτιμιέται ότι θα διαδραματίσουν σηµαντικό ρόλο νέοι θεσµοί τοπικής διοίκησης (όπως για παράδειγμα , προτείνεται (από τους Γάλλους Πράσινους)με τοπικά συμβούλια στα οποία θα συμμετέχουν οι κάτοικοι, τα συνδικάτα, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι τοπικές περιβαλλοντικές οργανώσεις
Για μια ιδανική, μελλοντική, κατάσταση
πρέπει στις τιμές των προϊόντων, να επιχειρηθεί η ενσωμάτωση, τού «εξωτερικού κόστους», δηλαδή των ζημιών ή των δυσλειτουργιών που προκαλεί µια οικονοµική δραστηριότητα και τις οποίες οι επιχειρήσεις φορτώνουν στο κοινωνικό σύνολο ή στο περιβάλλον.
Μ ένα απλό παράδειγμα:
Όπως είναι φυσικό, καμία ασφαλιστική εταιρεία στον κόσμο δεν δέχεται να ασφαλίσει τον κίνδυνο που ενδέχεται να προκαλέσει στην παγκόσμια υγεία ή στο περιβάλλον ο πυρηνικός τομέας, οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, τα φυτοφάρμακα ή κάποιες νέες τεχνολογικές ή τεχνικές καινοτομίες (για παράδειγμα τα κινητά τηλέφωνα), έτσι ώστε, οι επιχειρήσεις αποκομίζουν τεράστια κέρδη. Εάν όμως τελικά επέλθει ο κίνδυνος, τις αμύθητες ζημίες θα τις επωμισθούν τα συνήθη θύματα: οι κρατικοί προϋπολογισμοί.

Φυσικά, αυτή η μείωση της παραγωγής και της κατανάλωσης δεν θα είναι τυφλή και ισόποση: αντίθετα, κάποιοι τομείς θα πρέπει να γνωρίσουν ραγδαία ανάπτυξη:
Και αυτοί είναι: οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, η αντιρρύπανση, η απορρύπανση και εξοικονόμηση ενέργειας, τα μέσα μαζικής μεταφοράς και οι σιδηροδρομικές συγκοινωνίες, οι επισκευές και η ανακαίνιση, η υγεία, η παιδεία, η έρευνα, η βοήθεια προς τους ηλικιωμένους και η κοινωνική προστασία, ο πολιτισμός, η παραγωγή κοινόχρηστων δωρεάν αγαθών, η καλλιτεχνική δημιουργία, ο αθλητισμός, η αναψυχή και κάθε «παραγωγή αγαθών» που συμβάλλει στην ανάπτυξη των ανθρώπινων σχέσεων, και του κοινωνικού ιστού.
Αυτή η αύξηση θα είναι η απάντηση σε μια μείωση της οικονομικής δραστηριότητας που έχουμε σχεδόν καταλήξει να θεωρούμε φυσική, δηλ σ’ εκείνη που έχει επιβάλλει ο καπιταλισμός σε δημόσια αγαθά και υπηρεσίες…
Θα είναι η απάντηση στην επιβίωση και αναγέννηση κάθε μορφής χλωρίδας και πανίδας στον πλανήτη…και φυσικά του ανθρώπινου είδους….

ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ
ΠΙΚΕΡΜΙΟΥ-ΠΑΛΛΗΝΗΣ-ΑΝΘΟΥΣΑΣ
ΓΕΡΑΚΑ-ΓΛ.ΝΕΡΩΝ-ΠΑΙΑΝΙΑΣ